Soms vind je ineens een pareltje bij de kringloop, in dit geval een 'zwart pareltje'. Voor een tientje kocht ik een schilderij van ene Guido v.d. K. uit 1963. Met daarop een geketende zwarte man, die wanhopig de ogen ten hemel gericht om eindelijk verlossing smeekt.

Dit is het verhaal van de gevonden koffiepot. Op een avond ging ik met Maria, een goede vriendin van mijn vrouw uit Colombia, de straat langs om mijn ‘hobby’ in de praktijk te laten zien: schatgraven tussen het vuil. In Zuid-Amerika is vuilniszoeken iets heel anders dan hier; daar is het geen hobby maar voor de allerarmsten een manier om te overleven. Hoe dat hier gaat, en wat voor ‘schatten er hier worden weggegooid, wilde ze graag een keer met eigen ogen zien. Ik troonde Maria mee op een van mijn vaste rondes door de Plantagebuurt. Zo liepen we straat in en straat uit, terwijl ik haar de fijne kneepjes van het vuilniszoeken bijbracht. Maar zoals altijd wanneer je iets te hard probeert, vonden we niets. Tot op de bijna laatste hoek, vlakbij Carré. Aan de vele vuilniszakken, losse meubels en spulletjes, zag ik gelijk dat het raak was. Hier was duidelijk iemand verhuist. En zo gingen we er toch nog met een flinke buit vandoor. Uit een van de zakken diepten we een antieke koffiepot op, helaas zonder deksel, maar die vonden we onder in een andere zak. Thuis zagen we pas hoe mooi de pot was. Onderop ontdekten we het merkteken van Wedgwood en dat van ene Tempel, waarschijnlijk de kunstenaar die de koffiepot met een blauwe kroonluchter en gouden decoraties heeft versierd. Maria had de pot graag mee terug naar Colombia genomen, maar in haar koffer onvoldoende plaats. Dus nu prijkt hij voorlopig in onze glazenkast. Haar echtgenoot Gustavo, een bekende Colombiaanse componist, was echter zeer verguld met de door ons gevonden elpee met de filmmuziek van Back To The Future uit 1985.

‘Heb je wel eens overwogen dit aan te melden als immaterieel erfgoed?’, vroeg een medewerker van KIEN me pas naar aanleiding van het artikel dat Wim Burggraaff over mijn ‘hobby’ als morgenster of stadsjutter schreef. Dat heb ik niet alleen overwogen maar zelfs al geprobeerd. Bij het invullen van het aanmeldingsformulier op de website van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland ( KIEN ) liep ik echter gelijk tegen enkele van hun criteria op. Maar ik waag een nieuwe poging. Dynamisch De eerste vraag kan ik nog met een volmondig ja beantwoorden. Erkennen de beoefenaars deze cultuuruiting/ culturele activiteit zelf als immaterieel erfgoed? Jazeker, ikzelf tenminste wel! En met de vraag of ‘ het erfgoed dynamisch is en met de tijd mee mag veranderen ’, heb ik ook weinig moeite. Met de plaatsing van ondergrondse vuilcontainers en de opkomst van kringloopwinkels loopt het ‘vak’ van morgenster wel gevaar. Lastiger is de vraag: Is er sprake van levend erfgoed dat van generatie op generatie wordt doorgegeven? Nou ja, het is een eeuwenoud beroep, maar geen ambacht dat van vader op zoon of van meester op gezel wordt overgebracht. Ik neem wel af en toe wel iemand op mijn ‘strooptochten’ mee en op de website Dutch Trashures deel ik mijn meest bijzondere vondsten en de verhalen erachter. Mijn vrijetijdsbesteding valt bovendien onder ‘sociale praktijken’, een van de vijf door Unesco benoemde categorieën van immaterieel erfgoed. Dus na een korte twijfeling zeg ik ‘ja’. Passie ‘Het is belangrijk dat het erfgoed vandaag de dag wordt beoefend, met wortels in het verleden. En het moet je passie zijn, bij immaterieel erfgoed draait het om een passie. Mensen doen het omdat ze het leuk vinden of omdat het deel uitmaakt van hun identiteit. Niet enkel uit financiële noodzaak, want dan is geen immaterieel erfgoed meer.’ Kelly Boender van KIEN loodst me bij mijn tweede invulpoging vlot door alle vragen heen. Zo streng als ze lijken, zijn ze gelukkig niet. Het kenniscentrum is er wel op beducht dat iets wordt aangemeld dat te kort bestaat om al als immaterieel erfgoed ervaren te worden. Juridisch grijs gebied De eerste hobbel is genomen. Nu de laatste nog. Ik lees: ‘ Dit immaterieel erfgoed is op het moment van aanmelding niet in strijd met internationale mensenrechtenverdragen (nou, dat is geen probleem) en de Nederlandse wetgeving .’ Oei, dat laatste kan een struikelblok zijn, want dingen bij de vuilnis meenemen is niet in iedere gemeente toegestaan. In Amsterdam wordt het onder bepaalde voorwaarden wel gedoogd. ‘Het is juridisch een beetje grijs gebied, maar dat geldt ook voor bijvoorbeeld de woonwagencultuur of andere vormen van erfgoed die met beperkende wet- en regelgeving te maken hebben’, stelt Kelly me gerust. ‘Zolang het een grijs gebied is en geen zwart gebied, doen we daar meestal niet moeilijk over. Juist ook omdat regelgeving bepaalde vormen van immaterieel erfgoed om zeep dreigt te helpen die we vanwege hun sociale meerwaarde zouden willen laten voortbestaan.’ En dat er een rafelig randje aanzit, maakt het ook wel weer interessant. Nu maar afwachten of de aanmelding van ‘morgenster’ voor het netwerk immaterieel erfgoed wordt geaccepteerd.

Vlak voor de lockdown duikel ik in een Utrechts curiosawinkeltje een drietal kleurrijke kunstwerken op. Kleurrijk in de dubbele betekenis van het woord. Als eerste een portret van Angela Davis , een van de belangrijkste voorvechters van zwarte burgerrechten in de Verenigde Staten. Gemaakt op '25-5-'72', staat er achterop. Davis werd in 1970 beschuldigd van medeplichtigheid aan de moord op rechter Harold Haley. Davis had voor wapens gezorgd waarmee drie Afro-Amerikaanse gevangenen zich konden bevrijden. Tijdens hun ontsnapping werd de rechter echter vermoord. Ze werd uiteindelijk vrijgesproken. De activiste is nu een belangrijke filosoof, professor en publicist. En voor velen nog altijd een held. Of de tweede geportretteerde in zijn tijd ook als held werd gezien, is dubieus. Door de Palestijnen wellicht wel. 'Kozo Okamoto (Bloedbad Lod)' staat er geschreven op de achterkant van de aquarel. Het Bloedbad op de luchthaven van Lod was een terroristische aanslag door drie leden van het Japan se Rode Leger, lees ik op Wikipedia, waarbij 26 mensen om het leven kwamen. De enige overlevende terrorist, Kōzō Okamoto , verklaarde dat de aanval was uitgevoerd ten behoeve van de Palestijnse groep Volksfront voor de Bevrijding van Palestina. 'Heroinespuiter', heet de derde aquarel, ook geen alledaags onderwerp. De kunstwerken zijn gemaakt door Jacqueline Louise Anna Brandligt (1914-2000), de moeder van de eigenaar van de curiosawinkel, wordt me door een van de medewerkers verteld. Niet koop ik enkele schetsen van soldaten in Vietnam. Blijkbaar schilderde ze graag onderwerpen die in het nieuws waren. Hoe rebels en vrijgevochten is ze zelf geweest, vraag ik me af.

Waarschijnlijk vonden de werklui het zelf zonde om hem weg te gooien. Zo mooi ligt de kast op de met puin beladen stortbak uitgestald. Nauwelijks kan je zien dat het een vitrinekast is, want de ruitjes gaan verschuild achter een dikke laag roet. Hoe krijg ik die kast in vredesnaam thuis? Dit is al de tweede keer deze week dat ik een meubel vanwege zijn omvang niet meenemen kan. Dat laat ik niet weer gebeuren. Op de fiets kijk ik om me heen of ik ergens een vrachtbusje spot van Bulgaren op zoek naar oud ijzer. Op dit tijdstip rijden er altijd wel een paar rond. Bij de Rijnstraat zie ik er eindelijk eentje. Na de nodige capriolen weet ik de auto halt te houden. Als het raampje wordt opengedraaid, zie ik een bekend gezicht. Een paar weken geleden nog heb ik hem getipt op een ijskast die een paar straten verder stond. Gelukkig spreekt hij redelijk Nederlands. Ik bied hem 50 euro aan als hij me helpt de kast op te halen, wat hij graag accepteert. De spoeling is toch dun vandaag, zijn auto is nog leeg. Ik zet mijn fiets op slot en stap in. Als we op de Minervalaan aankomen, bekijkt net een andere fietser de kast. Maar aarzelend druipt hij af, waarschijnlijk kampend met hetzelfde probleem. De kast is niet erg zwaar en zonder veel moeite vervoeren we hem naar mijn huis in Amsterdam-Oost. ‘Dat is een dure kast’, zegt de Bulgaar toch wel een tikje jaloers. ‘Ik weet wel wat van antiek, ik kijk er vaak naar op internet. Voor hoeveel ga je hem verkopen?’ Ik zeg dat ik hem waarschijnlijk zelf houd. Als de kast in de voorkamer staat, zien we pas hoe vies hij is. Daar ben ik nog wel een dagje mee bezig. Lachend bekijken we onze vingers, zwart van het roet. Terug naar mijn fiets. In de auto geeft zijn vrouw ons tissues om onze handen schoon te maken. Ik heb snel vrienden gemaakt. Als hij me afzet, schudden we handen. Hij zegt: ‘Volgende keer als we elkaar zien, gaan we koffie drinken en wat babbelen.’

Een van de meest pakkende foto's die ik ooit gevonden heb. Waarom? Omdat hij zo Breitneriaans aandoet. Niets geposeerd. Een snapshot avant la lettre. Rond 1900. De stad in aanbouw. Een jongen en meisje rennen ergens heen. Waarheen? Naar huis? Komen ze de school uitrennen? Het lijkt erop. Op het linker gebouw staat met grote letters LO. Lager Onderwijs? Een heer met wandelstok wacht vermoedelijk een ander schoolkind op. Zijn kind? Zijn kleinkind? Het is moeilijk schatten hoe oud hij is. Op de achtergrond ontfermt een moeder zich over een drietal kinderen. Of haalt ze ze juist uit elkaar? Overal gebeurt iets. Alles beweegt.

Een lang weekend naar Parijs. Ook hier ligt het goud voor het oprapen. Maar ik kan helaas niets meenemen. Wat ik allemaal laat liggen? 31 Afrikaanse schilderijtjes, een TOTAL reclameobject (waar ik een Parijse 'collega' blij mee maak) en die grote geslepen spiegel die we al tijden zoeken voor onze gang. Voorbijgangers kijken vol belangstelling, maar kunnen de zware kastdeur ook niet meenemen. Snel schroef ik nog wel een paar koperen ornamenten van een jaren '20 bed af.

Boottochtje Friesland, 1948